Alcohol
Alcohol is een kleurloze, heldere vloeistof. De zuivere, medicinale vorm van alcohol wordt methylalcohol genoemd en wordt gebruikt in aftershave en parfum, maar ook in ontsmettingsmiddelen. Daarnaast bestaat er de alcohol als genotmiddel, de ethanol of ethylalcohol. Ethylalcohol ontstaat door gisting van natuurlijke suikers in producten als fruit, granen en aardappelen.
Bij drankgebruik denken we in onze Nederlandse cultuur al snel aan gezelligheid, feestjes, plezier, de sportkantine, het terras en dergelijke. Jongeren vinden het stoer om veel te drinken en doen er lacherig over. Veel volwassenen vinden dat een drankje op zijn tijd erbij hoort. Maar hoewel je het met drank best gezellig kunt hebben, zit er echt een verschrikkelijke donkere kant aan alcohol. Alcoholverslaving is de meest genegeerde verslaving in ons land en de risico’s worden door veel mensen onderschat. Mensen zeggen al snel dat zij hun drankgebruik onder controle hebben, terwijl ze in werkelijkheid verslavingsgedrag vertonen. Van de 15-jarige scholieren heeft 83% ooit alcohol gedronken en in verhouding tot andere Europese landen drinken Nederlandse jongeren erg veel. Zo’n 20% van de Nederlandse samenleving drinkt dagelijks: dat is één op de vijf mensen! Bovendien hangen de meeste agressiedelicten in ons land samen met alcoholgebruik. Alcohol zorgt voor veel problemen!
Alcohol nog steeds onderschat
In de tijd dat ik werkte in een afkickkliniek werd ik me bewust van de ernst van alcoholisme en van zijn vernietigende uitwerking. Ik herinner me nog steeds een gesprek uit die tijd met een cliënt die was opgenomen voor zijn cocaïne- en heroïneverslaving. Hij zei:
“Peet, toen ik onderweg was naar jou kwam ik een paar ‘alcootjes’ (alcoholisten) tegen. Ze deden nogal minachtend naar mij als drugsverslaafde. Maar ze beseffen niet dat zij het straks moeilijker krijgen dan ik als ze naar ‘buiten’ gaan. Als ik hier klaar ben met mijn therapie, kan ik redelijk goed de drugs ontlopen, maar alcohol kom je overal tegen. En weet je wel hoeveel ellende en pijn het lichamelijke afkicken van alcohol met zich meebrengt? Dat is echt veel erger dan de lichamelijke afkick van bijvoorbeeld heroïne.“
Dat laatste wist ik niet, maar na enkele gesprekken met therapeuten en ex-alcoholisten kwam ik er al snel achter dat alcohol een zeer onderschatte sloper is. Het is gelukkig niet zo, dat je na een paar keer drinken verslaafd bent. De meeste mensen kunnen gelukkig goed omgaan met alcohol. De smaak kan lekker zijn en veel mensen ervaren de ontspannende werking van alcohol als prettig. Een glas rode wijn op zijn tijd hoeft dan ook niet slecht te zijn. Ook in Bijbelse tijden werd al wijn gedronken, al was het alcoholpercentage toen wel lager dan tegenwoordig. Maar niet voor niets waarschuwt de Bijbel op veel plekken tegen dronkenschap!
Onderzoek
Als preventiewerker sta ik wekelijks voor de klas. Daar hoor ik vaak eerlijke, maar ook droevige verhalen. Het Trimbos Instituut doet regelmatig onderzoek naar drankgebruik onder jongeren tussen de 12 en 18 jaar. Een paar cijfers:
Comazuipen
De laatste jaren is het fenomeen comazuipen geregeld in het nieuws. Jongeren gaan zich te buiten aan alcohol en raken hierdoor in coma. Op 23 november 2011 was het verschrikkelijke nieuws te horen over het jongste comadrinkertje in Nederland: hij was nog maar tien jaar. Tijdens mijn preventielessen op scholen vraag ik regelmatig of iemand in zijn of haar omgeving iemand kent die door alcohol in coma is geraakt. Steeds vaker zie ik dan meerdere vingers omhoog gaan… Ook vraag ik wie thuis zijn eerste slokje of glas alcohol van pa of ma heeft gekregen. Zo’n 80% van de vingers gaat dan omhoog! Wat zou ik graag voorlichting geven aan die ouders. Uit onderzoek blijkt namelijk dat de rol van ouders heel belangrijk is in het voorkomen van alcoholmisbruik en -verslaving.
Waarom drinken jongeren zoveel dat ze er zelfs van in coma raken? Als jongeren samen drinken, zijn drankspelletjes heel populair, zoals het zogenaamde ‘bingedrinken’ – wie het snelst een aantal glazen kan leegdrinken – of ‘atten’ – waarbij een groot glas of zelfs een emmer wordt gevuld met (verschillende soorten) drank om te kijken welke ‘stoere held’ die ‘durft’ leeg te drinken! Bij deze spelletjes speelt groepsdruk een grote rol. Veel jongeren zijn na dit soort spelletjes dronken of raken buiten bewustzijn. In het gunstigste geval zijn hun vrienden dan nog zo helder dat ze 1-1-2 bellen en wordt het kind de volgende dag wakker in een ziekenhuisbed met draadjes en slangetjes aan zijn lichaam. Zijn maag is die nacht leeggepompt om het gif eruit te halen. In sommige jaren zijn er zo’n zevenhonderd jongeren geregistreerd met een gemiddelde leeftijd van vijftien jaar die het ziekenhuis binnenkwamen met alcoholintoxicatie (alcoholvergiftiging).
Alcoholintoxicatie
Bij alcoholintoxicatie (alcoholvergiftiging) is er zoveel alcohol het lichaam binnengekomen, dat zelfs de diepere hersengedeelten verdoofd en ontregeld raken. Hierdoor worden het hart en de longen niet langer goed aangestuurd, met als gevolg ademstilstand, bewusteloosheid of coma… soms met de dood tot gevolg.
Op een keer gaf ik les op een fantastische horecaschool in Den Haag. Ik vertelde over de gevaren van teveel alcohol en de gevolgen daarvan voor de hersenen, toen een meisje van zeventien jaar uit de klas ineens zei: “Meneer, alles wat u zegt, is waar!” Ik vroeg hoe zij dat wist. Ze vertelde: “Vorig jaar was ik bij vriendinnen op een feestje en ik zou blijven slapen. We hadden zoveel gedronken dat ik ineens in elkaar zakte en bewusteloos raakte. Gelukkig hebben ze de ambulance laten komen, maar toch…” Ze onderbrak haar verhaal even en vervolgde toen: “Het is nu meer dan een halfjaar geleden, maar ik heb nog steeds veel moeite om dingen te onthouden. Als ik vroeger iets moest leren voor school hoefde ik het alleen maar door te lezen om goede cijfers te halen. Nu moet ik ontzettend hard werken om een gemiddeld cijfer te kunnen halen!” Het was stil in de klas tijdens haar verhaal. “Mijn moeder en mijn beste vriendinnen zeggen dat mijn gedrag veranderd is”, ging het meisje verder. “Ik was vroeger altijd vrolijk en opgewekt, maar nu heb ik vaak wisselende stemmingen. Ik ben vaak down en kan soms ontzettend boos worden. Zo was ik eerst nooit!” Met tranen in haar ogen keek ze mij aan. Ook zij wist dat ze permanente schade had opgelopen, waar ze de rest van haar leven mee moest omgaan. Wat een bittere realiteit!
Risico’s
De risico’s van alcoholgebruik worden in ons land sterk onderschat, zowel door jongeren als door volwassenen. Soms worden de risico’s zelfs bewust genegeerd, bijvoorbeeld omdat jongeren niet willen onderdoen voor hun vrienden of omdat volwassenen niet de confrontatie aandurven met de reden van hun drinkgedrag. Belangrijke risico’s zijn:
FAS
Een ander risico van alcoholgebruik is het voor velen nog onbekende FAS, oftewel het Foetaal Alcohol Syndroom. Deze aandoening vindt al plaats in de baarmoeder van een zwangere vrouw. Als je alcohol drinkt wanneer je zwanger bent, kan er misvorming plaatsvinden van het kind. En het zorgwekkende is, dat je niet eens veel hoeft te drinken om het kind te beschadigen!
FAS is voor veel mensen nog een taboe. Sommige ouders willen het niet onder ogen zien vanwege hun schuldgevoelens. Het is confronterend te beseffen dat je kindje bepaalde problemen heeft, doordat jij alcohol dronk tijdens de zwangerschap.
Die problemen zijn verschillend: gedragsproblemen, leerachterstand of kenmerkende afwijkingen als kleine oogjes, een smal bovenlipje en het ontbreken van het geultje tussen neus en bovenlip. Dus ben je zwanger? Dan geen alcohol!
Naar schatting zijn er zo’n tweeduizend FAS-kinderen in Nederland, maar er is maar een handjevol ouders dat daadwerkelijk naar de FASD-poli gaat. FASD staat voor Foetaal Alcohol Spectrum Disorder. De ouders die hier wel heengaan, zijn meestal adoptie- of pleegouders. In veel gevallen is de biologische moeder verslaafd of niet in staat haar kind(eren) op te voeden.
Problemen bij acuut stoppen
Wanneer iemand acuut stopt met alcoholgebruik beginnen de volgende ontwenningsverschijnselen: trillen, zweten, angst, stuiptrekkingen, verhoogde bloeddruk en hartslag, met soms ook epileptische aanvallen en verwardheid. In de medische wereld wordt vaak rustgevende medicatie voorgeschreven om ergere problemen te voorkomen, maar ook dit heeft risico’s (zie het kopje ‘medicijnverslaving’).
Drank maakt meer kapot dan je lief is
Veel jongeren en volwassenen vinden het heel normaal om alcohol te drinken. Toch hoop ik dat je nog even goed wilt kijken naar alle gevolgen van alcoholgebruik. Hoe gewoon het ook lijkt om alcohol te drinken, doe het niet zomaar – en begin zeker niet te jong! Drink zeker geen alcohol voor je achttiende en zorg ook daarna dat je niet aangeschoten wordt of dronken raakt. Ouders, stel grenzen aan je kinderen! Wees huiverig over feestjes waar geslapen wordt, want meestal is dat alleen maar bedoeld om flink doordrinken mogelijk te maken. Drank maakt echt meer kapot dan je lief is!
[1] Zie voor actuele cijfers de website van het Trimbos instituut. Aanbevolen literatuur: Onze kinderen en alcohol, door Nico van der Lely e.a.